Το κρασί αποτελεί αναπόσπαστο μέρος ενός τρόπου ζωής ριζωμένου στη σημερινή κοινωνία με συνήθειες χιλιάδων χρόνων. Ο οίνος, δώρο του Διονύσου – Βάκχου προς στους ανθρώπους, υπήρξε ένας από τους κυριότερους συντελέστες του ελληνικού πολιτισμού.

Το κρασί στη ζωή των αρχαίων Ελλήνων περιλάμβανε το πρώτο γεύμα, το άριστον, ψωμί βουτηγμένο σε ανέρωτο κρασί και το ‘κυκεών’, το πρωινό ρόφημα, το οποίο ήταν μείγμα κρασιού, τριμμένου τυριού και κριθάλευρου. Το βραδινό ήταν αυτό της φιλικής συντροφιάς και φυσικά το κρασί είχε ξεχωριστή θέση στο τραπέζι. Το ανακάτευαν με νερό, κρύο ή χλιαρό, στους κρατήρες δηλαδή σε μεγάλα αγγεία. Με λίγα λόγια, η μέρα τους ξεκινούσε και τελείωνε με ένα ποτήρι κράσι ανά χείρας, χωρίς να ξεχνάνε να ρίχνουν λίγο νερό στο κρασί τους!

Ο Πλάτωνας πίστευε ότι η μετρημένη χρήση οίνου διεγείρει το πνεύμα και το οδηγεί στην αναζήτηση μεγάλων ιδεών. Τα συμπόσια αποτελούσαν συναντήσεις διαλογισμού αλλά και διασκέδασης. Στην αρχαιότητα, τα συμπόσια είχαν αναπτυχθεί σε οργανωμένο κοινωνικό θεσμό. Το αττικό συμπόσιο, αποτελείτο από το δείπνο,το οποίο είχε μικρή διάρκεια, και από τον πότο, που αποτελούσε το κύριο μέρος του συμποσίου, όπου κατά την διάρκεια του, οι καλεσμένοι πίνανε κεκραμένο οίνο και μιλούσανε για ένα θέμα. Στα συμπόσια ήταν που ο Σωκράτης υπό την επήρεια του κρασιού, μας άφησε μεγάλη κληρονομιά από φιλοσοφικές συζητήσεις και αναλύσεις για τον έρωτα, την δικαιοσύνη αλλά και την ίδια την ζωή. Στις πόλεις της Ιωνίας και την Αθήνα, ο θεσμός του πότου είχε πάρει ένα χαρακτήρα πνευματικότητας και κοινωνικότητας. Όμως, ο Διόνυσος δίδασκε τη φρόνηση και αυτά είναι τα λόγια που του αποδίδει ο Αθήναιος στο συμπόσιο του: Τρεις μόνο κρατήρες προετοιμάζει για τους φρόνιμους. Το μεν ένα της υγείας, αυτόν που πίνουν πρώτο, το δε δεύτερο του έρωτα και της ευχαρίστησης. Τον τρίτο του ύπνου που, αν τον πιούν, οι σώφρονες γυρίζουν σπίτι. Ο τέταρτος δεν είναι δικός μου, αλλά της ύβρης..

Το εμπόριο του οίνου κατά την αρχαία Ελλάδα έπαιξε κυρίαρχο ρόλο και γενικότερα το αμπέλι αποτελούσε ζωτικής σημασίας φυτό, και για το κρασί που παρήγαγαν, το οποίο πουλούσαν και απολάμβαναν, αλλά και γιατί από αυτό, λάμβαναν και άλλα πολύτιμα προιόντα. Τον μούστο, ο οποίος έδινε το πετιμέζι, την μαρμελάδα με προσθήκη φρούτων, το ρετσέλι όπως την αποκαλούσαν, την πολύτιμη ρακί, καθώς και την καύση κατάλοιπων του κλήματος ως πηγή θερμότητας. Το κρασί το μετέφεραν σε αμφορείς, κυρίως δια θαλάσσης, αμφορείς με χαρακτηριστικό σχήμα κάθε Πόλης-Κράτους της επόχης. Τους αμφορείς τους σφράγιζαν με ρετσίνη και παρατηρήθηκε ότι το κράσι έπαιρνε το άρωμα του ρετσίνι, και έτσι εφευρέθηκε η γνωστή σε όλους, ρετσίνα. Επίσης έκαναν εμπόριο μοσχευμάτων αμπέλου και να μην παραλείψω την ανταλλαγή σκλάβων με τα καλύτερα κρασιά. Η αρχαιότερη γραπτή μαρτυρία για μεταφορά κρασιού διά θαλάσσης γίνεται στον Όμηρο, τον 8ο αιώνα π.Χ και τη βλέπουμε να απλώνεται μεταξύ Θράκης, Λήμνου και Τροίας. Δεν άργησε όμως να φτάσει τον΄Ευξεινο Πόντο και τον Δούναβη. Στα  ελληνιστικά χρόνια το εμπόριο διευρύνθηκε σε όλη την Μεσόγειο ακόμη και μέχρι την Ινδία. Ο Όμηρος περιγράφει αναλυτικά το κελάρι του Οδυσσέα, τα συμπόσια στο παλάτι και στιγμές της καθημερινής ζωής που περιλαμβάνουν την κατανάλωση κρασιού. Η Πηνελόπη, είχε 102 μνηστήρες οι οποίοι είχαν καταχραστεί τόνους κρασί από το κελάρι του παλατιού κατά την απουσία του πολυμήχανου Οδυσσέα, βασιλιά της Ιθάκης.

Σημαντική πληροφορία είναι αυτή για την θέσπιση νόμων για την τιμωρία νοθειών του κρασιού με πρωτιά στη Θάσο, η οποία ήταν ξακουστή για το καλό της κρασί παρέα με τη Χίο, την Σάμο και την Αττική. Ο Ιπποκράτης, γνωστός ως πατέρας της ιατρικής, με καταγωγή από την Κω, ασχολήθηκε ιδαίτερα με το κρασί. Μάλιστα, πρότεινε για το κρασί τα εξής : Tο χειμώνα ελάχιστο και άκρατο, την άνοιξη περισσότερο και υδαρέστερο, το καλοκαίρι άφθονο και υδαρέστερο. Πίστευε ότι έπρεπε το νερό να αναμιγνύεται με ελάχιστο κρασί, το οποίο επενεργεί ως φάρμακο απολυμαίνοντας το νερό. Επίσης, η δράση του ήταν γνωστή από νωρίς και το χρησιμοποιούσαν και ως απολυμαντικό μέσο για τον καθαρισμό πληγών. Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη, το κρασί είναι θαυμαστά κατάλληλο για τον άνθρωπο -τόσο για τον υγιή όσο και για τον άρρωστο- ταν χορηγείται με μέτρο.

Κατά την βυζαντινή περίοδο δημιουργήθηκαν τα πρώτα οινοπωλεία ή ταβερνεία ή καπηλειά και οι ιδιοκτήτες τους ονομάζονταν κάπελες και πολλές φορές έχριζαν ειδικής αυτοκρατορικής μέριμνας. Η οινοπαραγωγική δραστηριότητα ήταν έντονη, κυρίως στα μοναστήρια. ‘Ομως, υπήρξε μια περίοδος, το 972-1045, που απαγορευόταν το εμπόριο κρασιού μεταξύ κοσμικών και μοναχών για να μη μολύνονται οι μοναχοί από τους αμαρτωλούς. Το 1045 οι μοναχοί διεκδίκησαν τα δικαιώματα τους και έτσι το εμπόριο κρασιού έγινε νόμιμο, με απαγόρευση της  εμπορίας του, μόνο κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Πολλοί μοναχοί που ήταν φτωχοί κατάφεραν να επιβιώσουν με αυτόν τον τρόπο. Η εξαγωγή του κρασιού ήταν μεγάλη αφού τα ελληνικά κρασιά ήταν φοιμισμένα και ιδιαίτερα καλής ποιότητας. Κάθε κρασί αναφερόταν με το όνομα της περιοχής προέλευσης του. Ακόμη και σήμερα, τα μοναστηριακά κρασιά θεωρούνται εξαιρετικά και ιδιαίτερα μοναδικά.

Με την εισβολή των Τούρκων, ο οινοπαραγωγικός χάρτης της χώρας άλλαξε. Η μουσουλμανική θρησκεία απαγορεύει το αλκοόλ και για το λόγο αυτό οι αμπελώνες είτε καταστρέφονταν από φανατικούς μουσουλμάνους, είτε έμεναν αναξιοποίητοι. Σε κάποιες περίοχες αμπελουργών, συνεχίστηκε η καλλιέργεια των αμπελιών καθώς και το οινεμπόριο στα νησιά, αλλά με την ειδική φορολογία που επέβαλλαν οι Τούρκοι φυσικά. Την περίοδο αυτή, το 1898, εμφανίστηκε η φυλλοξήρα, ένας καταστροφικός εχθρός για τα ελληνικά αμπέλια. Αρχικά προσέβαλε τους αμπελώνες της Μακεδονίας και αργότερα επεκτάθηκε σε όλη την Ελλάδα με αποτέλεσμα να ακολουθήσει σημαντική πτώση του εμπορίου αλλά και της κατανάλωσης. Εκείνη την περίοδο οι Έλληνες, είπαν το κρασί …κρασάκι, αλλά η εγκατάσταση προσφύγων από την Ανατολική Ρωμυλία, την ανατολική Θράκη και τον Πόντο, θα φέρει μια μικρή ανάκαμψη. Οι πρόσφυγες μετέφεραν νεές ποικιλίες κλημάτων και είχαν πολλές γνώσεις και αρκετή εμπειρία γύρω από τα αμπέλια και το κρασί. Παρόλα αυτά, το προβλήμα με τα ελληνικά αμπέλια λύθηκε με τις προσπαθείες εμβολιασμού σε αμερικάνικα υπόκειμενα-ποικιλίες κλημάτων, βελτιώνοντας έτσι την πτωτική πορεία της αμπελοκαλλιέργειας και της οινοπαραγωγής.

Συνεχίζεται…